Stap 1: Wat is het ritme?
- Vanuit mijn eigen ervaring als leerling tot aan de dag van vandaag als docent, maar ook vanuit mijn ervaringen in de afgelopen 15 jaar als dirigent, is het mij opgevallen dat het grootste gedeelte van het werkgeheugen bij musici in beslag wordt genomen door het lezen van bladmuziek en met name het analyseren en tot uitvoering brengen van ritmes. Omdat dit zo’n groot gedeelte in beslag neemt van het werkgeheugen, is het belangrijk om ritmes 100% onder de knie te krijgen en ver boven de materie te komen staan, om zo ruimte vrij te spelen om je volledig te kunnen focussen op je trompetspel an sich. De complexiteit en grote diversiteit wat ritmes met zich meenemen, zorgen voor deze grote beslaglegging op het werkgeheugen.
Stap 2: Hoe heten de tonen?
- Als je het ritme volledig weet te beheersen, is het volgende aspect om je te buigen over het direct op kunnen noemen van de toonhoogtes die geschreven staan. Wanneer je niet direct weet te benoemen wat de namen zijn van de tonen die staan genoteerd, ontstaat er soms twijfel wat leidt tot haperingen in je trompetspel spel.
Stap 3: Noem de tonen op, op het ritme
- Het lijkt erg voor de hand liggend, maar dat is het niet. Wanneer je stap één en twee beheerst, is het niet evident dat je ze ook direct kunt combineren. Er zijn namelijk twee gedachtenstromen die tegelijkertijd hand in hand gaan. Toch verwachten we vaak van onszelf wanneer we een competentie beheersen, dat de andere automatisch cumulatief hierop volgt. Maar door dit expliciet te maken en apart te oefenen leer je pas hoe je deze twee moet combineren. Uit onderzoek is gebleken dat mensen (ook vrouwen) geen twee dingen tegelijkertijd kunnen doen. Maar wanneer we iets 100% beheersen kunnen we cognitief erg snel schakelen. Het ene vergt veel van de alpha kant en de andere meer van de bèta zijde. In deze stap worden je linker en rechter hersenhelft uitgedaagd om in volle harmonie samen te werken. Wanneer je dit voldoende traint is aangetoond dat er letterlijk fysieke verbindingen ontstaan tussen de twee hersenhelften die je nodig hebt om uiteindelijk te kunnen groeien als muzikant.
Stap 4: Voer de handeling uit (playbacken) op je instrument. (Zonder daadwerkelijk te spelen)
- De volgende laag en tevens gedachtestroom die hieraan toegevoegd zal worden, zit in het motorische aspect. Hierbij hebben we het over het eigen maken van de posities of grepen op je instrument. Wanneer je voldoende vlieguren hebt gemaakt met betrekking tot het repeteren van toonladders, drieklanken, arpeggio’s of etudes, Heb je jezelf onbewust bekwaam gemaakt voor het spelen van lastige technische passages. Melodieën bestaan immers fundamenteel uit niet veel meer dan toonladders en intervallen. Wanneer je de logica achter de muziek of deze melodieën in je vingers weet te krijgen, groeit je voorspellend vermogen En zul je merken dat bepaalde fragmenten reeds geautomatiseerd zijn al voordat je het bewust gaat lezen. Door stap drie te combineren met dit “lucht gitaar spelen” als het ware, train je je motorische geheugen en krijg je je bladmuziek veel sneller onder de knie, dan wanneer je direct zou beginnen met het spelen van die bladmuziek. Er bestaat zelfs een pianomethode waarbij pianisten volledige concertwerken motorisch uit het hoofd leren, zonder ook maar een enkele toets op de piano aangeraakt te hebben.
Stap 5: Zing je partij
- Het wordt nu steeds duidelijker waarom muziek maken goed is voor de hersenen, maar ook waarom het dus zo ingewikkeld kan zijn. Inmiddels zitten we op drie gedachten stromen die tegelijkertijd de revue passeren. En bij deze stap komt er nog een vierde bij. Je klankvoorstellingsvermogen is de sleutel waarmee de geluiden om je heen vertaald worden naar muziek. We spreken ook wel eens van het innerlijk oor. Probeer je maar eens voor te stellen om op de trompet een willekeurige toon te spelen, zonder enige referentie te hebben of je daadwerkelijk op de goede frequentie zit. Het wordt dan ook onmogelijk om andere tonen te spelen die zich hiertoe relateren. Kort samengevat: als je het kunt zingen, dan kun je het ook spelen. Ritmes en tonen zijn samen een geheel geworden wat wij muziek noemen, en door je motoriek te trainen kun je die muziek die zich in ons hoofd heeft gemanifesteerd laten weerklinken op je instrument.
Stap 6: Spelen op je instrument
- Als we stap één tot en met vijf volledig onder de knie hebben en op hoog niveau beheersen, is het mogelijk om op een gedegen wijze prima vista te kunnen musiceren. In dit gedeelte valt ook alles wat te maken heeft met het leren beheersen van je instrument, de technieken die daarvoor nodig zijn, kortom: alles wat je bij een ervaren docent op dat instrument kunt leren. Toch zie ik vaak in de praktijk dat men begint bij stap zes. Vervolgens vastloopt op een van bovenstaande onderdelen, maar het antwoord blijft zoeken in de technische beheersing die het instrument met zich meeneemt.